Tregim

    Ndërtesa dykatëshe në lagjen “Marudie” ishte kthyer në një shtëpi tmerri për të gjithë kalimtarët e rrugës me kalldrëm që zgjatej përbri saj. Ajo banesë e frikshme quhej ,“Vila e zezë” nga kushdo që e zinte në gojë, ndonëse suvaja e saj e rrjepur dhe e plasaritur në disa vende, ishte e lyer nga jashtë me gëlqere te bardhë. Vila kufizohej nga rruga me një mur guri të ulët, dhe kishte një portë dykanatëshe prej dru lisi, me një çok të hekurt, në formë dore, te kanati i djathtë, të cilin nuk guxonte askush ta prekte për të trokitur. Kishte kaluar aq shumë kohë pa i rënë dikush atij çoku, sa edhe vetë njeriu enigmë që banonte aty brenda, kishte harruar ç’ishte trokitja e një dore të gjallë, për ta thirrur me dorën e hekurt të dilte te porta.

    Njerëzit kishin dëgjuar të thuhej, se po të infektoheshe qoftë edhe duke prekur atë portë prej lisi, sëmundja që merrje aty, të shfaqej me shkëputjen copa-copa të gjymtyrëve nga trupi. Derisa vinte një ditë të mbeteshe si trung lëkurërrjepur gjithë dregëza të gjakosura. Pastaj duhej të prisje vdekjen krejt i vetmuar, siç kishte mbetur ai njeri i ngujuar me dëshirën e tij brenda atyre mureve të ferrit. Kjo frikë kishte bërë jo vetëm të mos afrohej askush për të kapërcyer pragun e jashtëm të saj, por as të mos i mbanin sytë të ngulitur gjatë te arkitektura dy kateve me katër dritare të mbyllura nga grila druri të trasha. Madje çamarrokët e lagjes, që nuk linin dy gurë bashkë në oborret e shtëpive me dyer të hapura, aty ruanin edhe sytë nga ndonjë infektim imagjinar me anë të vështrimit, megjithëse porta e jashtme ishte gjithmonë pa çelës dhe pa lloz. Por lavdi qiellit, askush nuk e kishte kapërcyer portën e këtij ferri të paralajmëruar gojë pas goje. 

    Edhe vetë fjala “Ngujim” e përdorur shpesh për leprozin, kishte marrë një kuptim tepër të rëndë. Sepse njeriu vërtetë në më të shumtën e rasteve vinte krejt i vetëm në këtë botë, por  kurrsesi nuk  mund të jetonte pa shoqërimin e njerëzve të tjerë, po të mos kishte ndonjë arsye tepër të fortë. Ndryshe më mirë të shkonte në varr i vetëm, se sa të jetonte krejt i vetëm si ai i sëmurë i pajisur me një durim aq të madh. Por njeriu në fillim e pret sëmundjen me një frikë të madhe, pastaj pak nga pak miqësohet e jeton me të, sikur ta ketë pjesë të trupit. Dhe atij vetë nuk i bënte aq shumë përshtypje, sa të tjerëve që kishin dëgjuar për të. Në këto rrethana, kurioziteti për të parë me sy atë njeri të mbyllur aty prej disa vjetësh, ishte rritur së tepërmi. Sidomos te burrat që e kishin njohur prej kohësh, por edhe te moshatarët që kishin dëgjuar për të, si për një njeri të mirë, por me fat të llahtarshëm.

Ai kishte qenë dikur një këpucar i pashëm, të cilit fatkeqësitë në jetë i kishin ardhur njëra pas tjetrës, si të ishin një varg mallkimesh të dërguara nga vetë i plotfuqishmi i qiellit. Në fillim i kishte vdekur gruaja në lindje e sipër, sapo mori vesh se kishte sjellë në jetë një fëmijë të vdekur. Më pas ky bir i vetëm, shoqëroi për në varrezat e kishës të dy prindërit, që vdiqën njëri pas tjetrit, me diferencë disa mujore. Dhe së fundi u vulos vetë brenda dhomave të shtëpisë, me gjymtimin fizik që iu shfaq papritmas nga ajo sëmundje e tmerrshme. Dukej sikur të gjitha forcat e errëta të mbinatyrshme kishin marrë inat me të.

    Thoshin se atij i kishte rënë hunda si ndonjë copë ashkël dhe të dy buzët ia kishin lënë dhëmbët zbuluar, si të një kafke prej të vdekuri. Por të thënat ishin hamendje për shumë prej atyre që e mbanin në gojë me një neveri të frikshme. Tani nuk dinte askush mese mbahej gjallë dhe si ushqehej ai njeri, që nuk guxonte as vetë të ekspozonte pamjen e tij të përçudnuar, për t’u afruar te dyqanet ushqimorë. Sepse nga frika e sëmundjes së tij të pashërueshme, tregtarët mund ta përzinin me shkop, si ndonjë qen të zgjebosur.

     I vetmi njeri që dinte diçka të vërtetë për gjendjen e leprozit Andrea, ishte shoku i tij i lodrave të fëmijërisë, këpucari Raqi Paluka, i cili kishte punuar bashkë me të prej shumë vjetësh në një dyqan këpucësh. Por edhe ky person kishte qëndruar i fshehtë, për të mos larguar myshterinjtë nga këpucaria ku punonte. Ai shkonte te “Vila e zeze”natën vonë, për t’i shpënë qyqarit ndonjë tas me gjellë të ngrohtë nga restoranti dhe bukë të mjaftueshme, derisa fatkeqi i ngujuar të shkonte pas prindërve të vetë në varrezat e kishës. Raqi nxirrte nga pusi i oborrit të kësaj shtëpie edhe kovën me ujë, për shtambën ku pinte i përçudnuari nga pamja, që ruhej për të mos dalë ditën ta shinin njerëzit me sy nga dritaret e shtëpive të lagjes.    

    Raqi guximtar, jo se nuk kishte frikë nga sëmundja famëkeqe e tij, por kishte një shpirt të dhimbsur, që siç thoshte edhe vetë, mos e pastë njeri. Ai hynte aty siç mund të hyjë eksploratori i xhunglës për të ushqyer një krokodil, të cilin e mban të lidhur prej kohësh me kavo çeliku. Dhe sapo kthehej në dyqan, lante duart jo vetëm me sapun, por edhe fërkohej deri te sqetullat me alkool të fortë nëntëdhjetë gradësh. Raqi kujdesej për të gjitha nevojat e domosdoshme që kishte leprozi Andrea në marrëdhëniet me botën e privuar jashtë vilës së zezë. Kjo punë tejet e frikshme dhe po aq e mërzitshme, e kishte bërë edhe atë zemërmadh të priste me ankth ditën e vdekjes së tij. Por edhe shpesh të fshinte lotët e keqardhjet për shokun  e dashur të jetës e të punës shumëvjeçare. Ai shpesh kujtohej me trishtim, se si kur ishin të rinj, loznin futboll bashkë te fusha e vogël në të dalë të qytetit, si laheshin të dy në lumë dhe si piqnin peshqit e zënë të dielave në prushin e zjarrit, ku pinin edhe nga ndonjë shishe birrë që merrnin me vete në çantat e tyre sportive. Sillte ndërmend mbrëmjet e vallëzimit me vajzat e gjimnazit, martesat e tyre, shëtitjet me gratë për krahu në bulevardin e madh... Por, eh, ajo kohë e artë kishte perënduar përgjithmonë, duke lenë te oda e shtruar me qilim të madh e Andreas së dikurshëm, një trung të zi, për të cilin Raqi duhet të psherëtinte nga dhimbja shpirtërore, sa herë e shihte me sy dhe në çdo rast kur i kujtohej fati katran i atij shoku aq të mirë.

    Kësisoj erdhi më në fund edhe dita, kur Andreaja i gjymtuar nga leproza, sa nuk mund të shihej me sy, u sëmur rëndë edhe nga zemra dhe po bëhej gati të vdiste, me gjithë ilaçet e shumta që i kishte shpënë pas infarktit të parë të kaluar prej tij. Një të premte vonë, ai e thirri Raqin për t’i dhënë amanetet e fundit. Atë mbrëmje trungu i zi u çua përgjysmë mbi jastëkun e palosur. Dukej i lodhur nga jeta, i drobitur dhe krejt i gatshëm për të thirrur vdekjen të vinte ta merrte. Me një zë mërmëritës të mbytur, nga shamia që mbante në mes të fytyrës, ku i dukeshin vetëm balli dhe sytë, si dy qirinj të shuar dhe ku lexohej zhgënjimi dhe deziluzioni që shfaqet në pamjen e një kufome, ai i tha :

    - Degjomë o vëllaçkua im i dashur! Dua të të them sot, se për kaq vjet sa rrojta, nuk arrita të besoj, se zoti mund të ishte në anën e së keqes sime, aq sa më la në këtë jetë fillikat, si një  kërcu të harruar në bodrum. Ti ke qenë për mua njeriu i vetëm që i plotfuqishmi la të më afrohet pranë!...- tha këto  fjalë  mirënjohëse në çastet e tij të fundit në këtë botë dhe dora që mbante shaminë, zuri t’i dridhej si ajo e njerëzve që vuajnë nga parkinsoni. Teksa dukej se po recitonte lutjen e atij që po jep shpirt, vijoi me një ngërç të çuditshëm në grykë: - Vetëm ai që është atje lart e di sa lot kam derdhur për këtë fatin tim të zi. Dhe deri tani koma nuk e kam kuptuar, pse ai mëshirëmadh, që dërgon kaq shumë sëmundje për të gjithë njerëzit, zgjodhi e dërgoi më të keqen për mua?...  

    Këtu ai u ndal dhe mori frymë aq thellë sa u drodhën edhe sustat e krevatit poshtë tij.

     -Ti nuk e di, o miku im i shtrenjtë që deri tani nuk ta kam shpërblyer tërë mundimin e madh dhe dashurinë që ke treguar për mua, se im at e ngriti këtë vilë, me florinjtë e trashëguar  nga gjyshi im tregtar dhe i ruajti verdhushkat e tjera si sytë e ballit për një ditë të zezë, derisa iku në rahmetin e tij. Po edhe unë nga frika për ta nxjerrë në shesh atë pasuri, hëngra gjithë jetën paratë që nxorëm bashkë nga mballomat e këpucëve të dynjasë dhe i ruajta ato verdhushka që nuk t’i kam treguar as ty, për një ditë të zezë. Tani ajo ditë e zezë erdhi për mua... Ti o shpirtflori, do më bësh varrin me ata florinj dhe kur shteti ta nxjerrë këtë shtëpi në ankand, si njeri pa trashëgimtarë që kam mbetur unë, do ta blesh vilën për veten tënde, meqë je me shtëpi të vjetër,...

    Raqi, i ulur tri metra larg tij, e dëgjonte kokulur e me shpirt të vrarë nga keqardhja, sikur të ishte një kufomë e gjallë që po i fliste në ato çaste. Teksa Andrea me njërën dorë mbante gjoksin e drobitur nga dhimbja e zemrës dhe me tjetrën mbulonte me shami hundën e gjysmuar bashkë me dhëmbët lakuriq, për të mos e pështirosur shokun e vjetër. Ndërkohë aty brenda zotëronte një heshtje që dukej sikur pritej të çaheshim gurët e mureve.

    - Verdhushkat i ke te muri i djathtë i qilarit, të mbyllura në një teneqe vaji. Hape suvanë atje ku ke atë çengelin e futur në mur dhe mbaromë mua të gjitha punët e fundit për në atë botë. Me florinjtë që mbeten nga blerja e shtëpisë, se ata janë shumë, ti leri mballomat e këpucëve, ku shkelin bota mbi të pëgërat e qenve dhe hap ndonjë dyqan të madh tregtie, të bësh prokopinë që nuk e bëra dot unë si i mbetur pa fëmijë...- këtu Andrea filloi të ngashërehej me zë të ndjeshëm dhe padashur e ngriti shaminë te sytë, duke lenë pak çaste të zbuluar dhëmbët tmerrues.

    Por edhe Raqi zuri të fshinte lotët e valë dhe vetëm sëmundja e llahtarshme e pengoi për të mos iu hedhur në qafë për herë të fundit shokut të ngushtë.

    Si shumë njerëz në këtë botë që luftojnë dhëmbë për dhëmbë me sëmundjet, Leprozi Andrea i vuri jetës një kapak floriri me vdekjen e tij nga ajo sëmundje e tmerrshme, të nesërmen në mëngjes. Ai u përcoll për në varrin e spërkatur me gëlqere, i mbyllur në një arkivol hermetik, të dezinfektuar me kreolinë. Prapa karrocës së plehrave të bashkisë, ku ishte vendosur arkëmorti i tij, e shoqëronte funeralin, vetëm Raqi kokulur e me shpirt të vrarë. Por me shpresa të arta për të nesërmen e tij, kur do të bëhej tregtari më i dëgjuar i qytetit.