12
Dy fjalët e vetme të telegramit të Luanit: “Nëna vdiq!” më goditën në gjoks si dy gjyle topi. Ishte mbrëmje e ftohtë marsi dhe Klea kishte ditë që ndodhej në shtrat e sëmurë. Ndonëse iu luta të mos e merrte atë rrugë të gjatë, u çua me ngulm. Dolëm me nxitim te ura e qytetit për ndonjë mjet të rastit. Doja ta përmbaja veten, por lotët më rridhnin përbrenda. Nëna ishte ende e re, të besoja vdekjen e saj. Po si ishte e mundur?!... Ndoshta, vuajtjet e shumta...
Në udhëtimin e copëtuar, mjeti i fundit, na çoi deri në Ballsh. Ishte mesnatë dhe vura re, se Klea nuk mund të rezistonte më tej. Troshitja në mjetet e rralla, ku shpesh u detyruam të hipim mbi karroceri e të strukemi pas kabinave, e bëri të sajën. Duhej të ndaleshim këtu edhe për shkak, se në atë orë s’kishte qarkullim mjetesh të tjera. Zgjuam sportelistin e hotelit të akullt dhe na rregulloi një dhomë. U qetësuam vetëm tri orë dhe sapo agoi, dolëm sërish në rrugën e ftohtë e të përbaltur.
Arritëm në Sarandën e largët ndaj mesditës. Çava mes turmës së madhe të njerëzve dhe sa pashë hyjnoren tonë të shtrirë në arkivolin e hapur, ndjeva papritur sikur zemra m’u ngjit në grykë e po më mbyste. Rashë i plasur përdhe, si i goditur për vdekje nga një dhimbje e tmerrshme. Nënëza ime, piktura e gjallë e të gjitha ëndrrave të mia, për herë të parë pas kaq vjetësh, kishte mbyllur sytë e nuk po më vështronte më me atë mallin e saj të përvëluar. E qava me zemrën e brengosur, bashkë me të ardhurit nga të gjitha anët dhe prapë më dukej, sikur nga çasti në çast do të zgjohej të më mbështillte me krahët e saj. Vdekja e një njeriu të pamposhtur si ajo, nuk pritej kurrësesi. Mirëpo ndodh që mjekët bëhen vrasës edhe me këshillat që nuk japin. E kuronin prej disa muajsh me barna për zemrën, ndërkohë që këtë organ, të kalitur nga vuajtjet, e kishte si prej çeliku. Dhe kur konstatuan tamam se vuante nga diabeti, harruan t’i thonë, se përveç pehrizit me fanatizëm, dridhmat e rënies së nivelit, mund evitoheshin me një lugë sheqer apo karamele. Pikërisht në një gjendje të tillë, ajo kaloi në koma dhe gëlltiti gjuhën, kur nuk gjendej askush aty pranë ta ndihte.
Bashkë me dhimbjen e thellë, vdekja e nënës shkaktoi edhe zgjidhjen e përgjithshme të grushtit tonë vëllazëror, prej shtatë falangash të shtrënguara fort. Ajo kishte qenë pikërisht krahu me indet lidhës. Tani vëllezërit e martuar u zhytën secili në punën e vet dhe takoheshin rrallë. Madje pati edhe ndonjë sherr të vogël për babanë, që mbeti vetëm dhe e mori Pemuli në shtëpinë e tij.
Por edhe babai, i rënë në dëshpërim të thellë, për humbjen e shoqes së rrallë të jetës dhe shpresëhumbur se vdekja e diktatorit do të sillte ndryshimin e shumëpritur, nuk e pati të gjatë. Pas një viti, kur pasuesi i kreut të Partisë kishte deklaruar, se në vendin e idealeve të kuqe do të përjetësohej vepra e Enverit, u bllokua në shtrat. Me gjithë torturat që kishte kaluar në jetën e vet mjerane dhe ndonëse kishte mbushur nëntëdhjetë vjeç, ai nuk vuante nga asgjë. Vdekja i erdhi nga këmbët. Filloi të mos e arrinte Qafën e Gjashtës, siç bënte çdo mbrëmje me shkop në dorë. Në fillim nuk i qarkulloi gjaku te putrat dhe pak nga pak bllokimi iu ngjit deri përpjetë gjunjëve. Vdiq pa arritur të shfajësohet ëndrra e tij, që do të fshinte përgjithmonë damkën tonë.
Por në varrin e përbashkët me nënën dhe nën dy fotografi prej porcelani, ëndrra e tij e pafajshme do të pastrohej si qelibari në gjumin e përjetshëm. Për të mbetur gjithmonë përkrah gruas dhe pranë fëmijëve, i pandarë nga asnjë fuqi tjetër persekutuese.
Shtëpia e pleqve u prish për t’u çelur rruga e tretë e qytetit. Ka mbetur aty vetëm ulliri. Ai harliset çdo vit dhe bën mjaft kokrra që i vjelin komshinjtë. Por sa herë shkoj në Sarandë, ndalem për pak kohë nën gjethet shushuritëse të tij. Me një nyje dënese në fyt, ndjej aty frymëmarrjen e pashuar të babait dhe të nënës sime të paharruar...
Dhe më e habitshmja ishte pak vite më pas. Vdekja e Pandit, si vdekja e lisit nga rrufeja e zjarrtë. Me shpejtësi vetëtime në mëngjesin me diell, vinte një biçikletë nga kreu i bulevardit të Korçës. E rrëzoi të goditur në palcën e kockës. Këmba e çlodhur e pensionistit, që brodhi gjithë pyjet, solli edhe fatalitetin e tij. Klea me të zeza vajtoi gjatë. Po aq u pikëllua në shpirt dhe Mondushka, të cilën ai e përkundi në duar, te baraka e pyllit me borë.