13
Pasi plotësoja gjashtë orët me shpirt ndër dhëmbë, kthehesha në sektor bashkë me disa vajza moshatare. Shkoja direkt te baraka e mbuluar me letërkatrama dhe shtrihesha në dyshekun tim prej kashte. Flija dy orë si i vdekur, derisa ktheheshin të tjerët për të ngrënë makaronat e drekës me bukë. Racioni i varfër i ushqimit, përbëhej prej dy-tre gjellësh të përhershme, bashkë me çajin e marmelatën e mbrëmjes. Disa nga vullnetarët, që kishin marrë ndonjë lekë me vete, shkonin pasdite në Ulzë. Prisnin te radhët e gjata deri vonë, sa të dilnin petullat e bëra prej topthave të brumit të hedhur në kazanë me vaj kikiriku të valuar. Kjo ishte e vetmja mënyrë për të thyer superurinë e shkaktuar nga puna kapitëse. Ne të tjerët, që s’kishim para, duhej të mjaftoheshim, duke mbledhur edhe thërrimet e tryezave të mensës. Kësisoj shteti ynë komunist ndërtonte vepra bujëmëdha, me një vullnetarizëm të imponuar, për të shfrytëzuar viktimën e vet popull, deri në palcën e eshtrave.
Pas nesh arriti në Kokërdhok brigada e Beratit. Ishin djem e vajza trupvegjël, të rritur me bukë misri nëpër fshatrat varfanjakë të asaj ane. Poturet e gjera, jelekët e ngushtë dhe këmishët pa jaka, i tregonin më të shkurtër nga ç’ishin në të vërtetë. Siç shihej te tabela e emulacionit socialist, ata mbetën një kohë të gjatë, të shënuar në samarin e breshkës, pa iu afruar dot as gomarit. Dhe s’bëhej fjalë t’i hipnin aeroplanit, ku ishin ngjitur barinjtë e maleve të Jugut dhe disa brigada të tjera.
Lodhje nuk ishte vetëm puna. Çdo pasdite, me thirrjet alarmuese të çangës, duhej të dilnim të gjithë te sheshi. Të uleshim këmbëkryq në dheun e pluhuruar nga gjurmët e shumta. Për të dëgjuar informacionet e punës “çudibërëse” në sektorët e hidrocentralit dhe situatën politike. Referuesit e shtabit të sektorit dhe ardhacakët nga shtabi qendror, krejt të freskët për detyrën, lexonin faqe të tëra grafikësh e gazetash. Aq sa, të rinjtë e topitur dremisnin me duar në prehër. Dhe më pas, kur afrohej muzgu, duhej të çoheshim në valle, për të fituar garën e entuziazmit revolucionar me brigadat e tjera të sektorit. Krijohej një zallamahi e vërtetë tingujsh kakofonik dhe lëvizjesh të çrregullta, sikur të ishim një turmë të dehurish. Pamja nga larg i ngjante një fuge të madhe në rrotullim të pandalshëm, nën një re të madhe pluhuri, që ngrihej përpjetë e më pas rehatohej pak nga pak mbi kokat dhe brënda mushkërive tona. Shprehja:“Kërcen prifti nga belaja” venitej përpara realitetit të ri: “Kërcen vullnetari nga halli.”
Ndoshta ata ishin tre muajt më të gjatë në jetën e mbirënduar të secilit. Por më e keqja ndodhi pasi plotësuam nëntëdhjetë ditët, për të cilat patëm shkuar. Në rreshtimin për darkën e parafundit, krejt e papritur u lexua një shpallje. Periudha e aksionit do të shtyhej edhe tre muaj të tjerë, “me kërkesën e vetë vullnetarëve...” Kush ka kërkuar? pyesnim të gjithë njëri–tjetrin në heshtje. Askush... Mirëpo, heshtja tregon miratim. Kujt ia mbante ta nxirrte nga goja fjalën e kundërt me fjalën e sekretarit të parë të komitetit të partisë të hidrocentralit. Kur fill pas njoftimit, ai përgëzoi vullnetarët për këtë “iniciativë revolucionare”.
Dy “mistrecë” beratas, të cilët vepruan ndryshe të nesërmen, duke ikur fshehur nga sektori, pësuan gjënë më të tmerrshme që më kanë parë sytë e që s’do të më shlyhet kurrë nga kujtesa. Ata u kapën nga rojat te postblloku i Shkopetit, ku do të kalonin patjetër. Ndryshe s’mund të depërtonin mbi thikat e shkëmbinjve të pingultë në të dy krahët e rrugës përbri lumit të Matit. Katër policë i sollën në Kokërdhok, qysh paradite dhe u mbajtën të lidhur në njërën nga zyrat e shtabit të sektorit. Pasdite u dha urdhri me çangë alarmi, të rreshtoheshin brigadat te sheshi në dy vija paralele. U formua një ulluk njerëzor disa qindra metra i gjatë me mbi tetëqind vullnetarë. Pa e ditur askush nga ne pse bëhej kjo gjë e çuditshme. Më në fund, shuarja e kureshtjes, ishte si shuarja e një zjarri të madh, nga rënia përsipër e një orteku të akullt. Dy të lidhurit u sollën në krye të kolonave dhe kuadrot e partisë të ardhur nga shtabi qendror, njoftuan shkurt: “Këta dy reaksionarë, me prejardhje të deklasuar, dezertuan nga aksioni, si minj gjirizi, duke hedhur baltë mbi iniciativën e gjithë të rinjve për të punuar gjashtë muaj në hidrocentral. Tani secili nga ju, duhet t’ua kthejë atyre baltën në surrat, për të mbetur i pastër, siç ka ardhur në këtë vepër vigane të socializmit, në këtë kudhër të madhe të kalitjes revolucionare të rinisë shqiptare!”
Pastaj, sekretarët e organizatave të rinisë për aksionin dhe komandantët e skuadrave, të thirrur veçmas qysh më parë, ishin dhe të parët, që i pështynë drejt e në fytyrë. Më tej, të lidhurit u kaluan nëpër të gjithë ullukun e gjatë të vullnetarëve, duke i shtyrë nga prapa me automatikë. Policët prisnin derisa të pështyheshin nga të gjithë. Vëzhgonin secilin të kryente detyrimin, pastaj hap pas hapi i shtynin më tej. Kur i sollën në pozicionin, tek ndodhesha diku nga fundi, më panë sytë dy qenie të llahtarshme, të jargavitura nga koka te këmbët, me një shkëlqim gëlbazësh të neveritshëm. Ngjanin sikur të ishin dy ligavecë të mëdhenj. Mos pafsha më kurrën e kurrës një skenë si ajo, që më panë sytë atë çast. “O zot i madh, si mund t’i shkojë në mendje njeriut një ndëshkim kaq çnjerëzor?”- thashë me vete duke u dridhur nga llahtara e këtij monstruoziteti të turmës. Mirëpo këtij populli edhe t’i bëje nënën, quhej normale dhe krejt e ligjshme, kur i kërkohej me çdo mënyrë të të quante baba. Dhe që të arrihej kjo, duhej përdorur dhuna në të gjitha metaforat e saj. Duhej përdhunuar sistematikisht personaliteti i njeriut, deri në shkallën, sa të mos mendonte se ishte njeri, po vetëm një nga numrat aritmetik të proletariatit.
Pas këtij tmerri të çmendurisë shqiptare, të paparë ndonjëherë, mbyllëm gojën të gjithë dhe ulëm kryet mbi kazma, lopata e karroca. Njëlloj sikur të ishim disa qindra memecë të mbledhur nga memecëria kombëtare e Shqipërisë, e cila përjetonte me ankth persekutimin më brutal të fjalës së lirë.
Dhe shkuam deri aty, sa të ndryshojmë edhe përmbajtjen e korrespondencës me familjet. Duke u nisur nga konstatimet e secilit, se mjaft letra nuk kishin shkuar nëpër rrethe, u fol se ato kontrolloheshin nga Sigurimi në postën e Ulzës dhe zhdukeshin. Bashkë me time motër i kishim shkruar nënës pothuaj çdo javë. Por ajo përsëri ankohej, se nuk kishte marrë asnjë letër dhe thoshte se i lagte netët me lot, sidomos për vajzën e vetme, së cilës ia kishte më shumë merakun. Tani i shkruam letrën e re: “Nuk lodhemi fare, jetojmë të gëzuar me këngë e valle dhe ushqimin e kemi mëse të bollshëm, prandaj, nënëz e dashur, fli fare e qetë!” Erdhi përgjigjja menjëherë. Nëna jonë ishte gëzuar vërtetë...