17
Skena shoqërore më kërkoi pas dy vjetësh, të dal para disa qindra mësuesve të rrethit, për të bërë reformën në arsim. Do të luaja në rolin e shefit të personelit të drejtorisë arsimore. Zërat thoshin: “Reformën mund ta bëjë vetëm ai” Dhe pranova ta bëja. Kisha guximin, energjinë dhe mllefin e nevojshëm për t’u dhënë vendin e merituar kuadrove të të dy komiteteve, të cilët sapo ndjenë gjëmimet e sistemit të ri, vrapuan në vendstrehimin arsimor. Kishin uzurpuar vendet e qeta në qytet e në drejtoritë e shkollave të afërta. Vendosa të mos luaja hakmarrjen e Dantesit. Por dokumentet shkollore në dosjet e tyre, tregonin se pikërisht të paaftët kishin qenë të prirurit për t’u bërë militantë të flaktë, që patën zënë vendet kyçe në Partinë dhe pushtetin e përmbysur. Pothuajse, të gjithë i përkisnin mesatares së ulët, që i fshinte vetiu për t’i çuar mësues të thjeshtë, largësive të maleve. Ç‘mund të bëja tjetër, kur sekretari i komitetit të partisë për ideologjinë, kishte shkuar të jepte matematikë në të mesme, ndonëse ishte vetë me të mesme dhe me mesataren mjerane pesë. Pikërisht ai, që ndante shapin nga sheqeri ideologjik në krijimtarinë artistike, që hiqte nga librat dhe nga skenat pjesët e “gabuara”, për t’u dënuar autorët. Dhe qëndronte tani para stilolapsit të reformës, si langoi i gjahtarit që i ka shpëtuar lepuri nga goja. Ç’mund të bëja, kur ai tjetri, me diplomë matematike dhe fitues i olimpiadës kombëtare, ishte dërguar në Çermenikë. Patjetër do të ndërronin vendet dhe njëri do të qeshte e tjetri do të cfingjej. Gjëja që më bëri më tepër përshtypje në këtë rokadë pushtetesh, ishte shndërrimi i ish prepotentëve dhe luftëtarëve të flaktë të ideologjisë klasore, në servilë e qaramanë të neveritshëm, që lypnin mëshirë pareshtur. Krejt në kontrast me qëndrimin, që kisha mbajtur dikur para tyre, duke ruajtur dinjitetin dhe krenarinë.
Eh, si përmbysen nganjëherë ekuilibrat në këtë botë! Zeusi bëhet fshesar dhe fshesari Zeus. Dhe sa mirë do të ishte, sikur ekuilibrat të përmbyseshin shpesh e më shpesh. Sepse të paaftët militantë, prapë ngjiten përpjetë, duke u zvarritur pa u ndjerë, si krimbat.
Pasi i kreva të gjitha detyrat, në cilësinë që të flija gjithmonë i qetë, pa më brejtur asnjëherë ndërgjegjja, i thashë Kleas:
-Tani nuk më mbetet asnjë pishman. Dita e lumnueshme, për të ikur përfundimisht nga Librazhdi, erdhi!
- O zot, shyqyr! – psherëtiu ajo. – Megjithëse, edhe i mbyllur një jetë të tërë në këtë kafaz me male, ti arrite të bësh shumë dhe duhet të krenohesh.
- Mund të krenohem, jo për atë që kam arritur , po për atë që u përpoqa të arrij. – i thashë në gjendje të emocionuar.
Shitëm shtëpinë dhe me kujdesin e Mondës blemë një tjetër në Tiranë. Sakaq Fonsi me Armandon kishin shkuar të punojnë në Greqi dhe ne po largoheshim si çift i vetmuar. Me gjithë dëshirën rrëzëllitëse për të ikur, ditën që ngarkuam plaçkat me ndihmën e komshinjve, na u mbushën sytë me lot. Shkëputeshim nga një jetë e nisur në rininë e hershme, për të filluar një tjetër, me thinja mbi krye.
Tek ura e Shkumbinit Klea nxori nga çanta një guriçkë dhe e hodhi prapa.
- Pse e bëre? – i thashë.
- Për të mos u kthyer prapë këtu. E treta e vërteta... - pastaj nxori dhe një tjetër. – Na, hidhe edhe ti!
- Ti e di që nuk jam supersticioz. Por meqë në këtë vend, m’u bëre edhe nënë e babë dhe tani po më zëvendëson edukatoren e kopshtit të munguar atëherë, kur nëna aq pjellore më nxori para kohe nga shpërgënjtë e më lëshoi në rrugë për të përgatitur lindjen e tjetrit, po të dëgjoj, - i thashë duke qeshur dhe e hodha gurin fshehtas shoferit.

* * *

Deri këtu, mendoj se e zbraza të gjithë ngarkesën e trurit të rënduar, prej mëse gjysmë shekulli. Krejt ndryshe nga bota memece e kafshëve, njerëzit e paskan nevojë të domosdoshme rrjedhjen e lirshme të mendimeve nëpërmjet fjalëve. Ndalja e imponuar e rrjedhjes menstruale të fjalëve, krijuaka shtatzëninë e trurit. Zgjatja e tejskajshme e kësaj barre, qenkish një vuajtje e tmerrshme. Të mos flasësh hapur nëntë muaj, është shumë. Po dyzetenëntë vjet? Një torturë e vërtetë. Tani që i thashë të gjitha, truri im i lehtësuar ndjen kënaqësinë e lehonisë.
Dhe për të vënë në provë vlefshmërinë e kësaj lindjeje të vonuar, pjellën time e kam lënë përpara lexuesit. Në mos i pëlqeftë pamjen, e bën të gjykojë për moskthimin e së shkuarës dhe kjo s’është pak për asnjërin. Ndryshe, viktima më e rëndë e sistemit të kaluar, do të ishte vdekja e së vërtetës bashkë me të.
Si poshtëshënim përfundimtar, do të doja të shtoj edhe atë që është kryesore e kryesoreve për mua: Nga i gjithë ai kalvar i tmerrshëm, kur njeriu vlente më pak se një milingonë nën thundrën e çizmes, ndryshe nga ca të tjerë, dola i gjallë dhe i shpëtova burgut. Për këtë arsye, nga ç’kam parë e provuar deri tani, në trajtën përfundimtare të jetës sime, jam gati të pranoj: Se diku mund të ekzistojë një zot, që gjatë gjysmëshekullit të fundit është marrë si mos më keq me punët e kësaj botës sonë mjerane. Dhe se unë duhej të isha krejt i verbër, që të mos shihja e të mos ndjeja, se kjo fuqi sipërane ka ndërhyrë mjaft herë në favorin tim.