15
Si elektron i lirë, mes njohjeve të shumta nëpër të gjithë rrethin, detyra e mësuesit në dispozicion ishte njëherësh edhe punë edhe qejf. Por një ditë mori fund edhe kjo odise arsimore. Shkresa e ministrisë së arsimit i kthente të gjithë rezervistët e vet, në punë me normë të plotë. Më plotësuan orët në gjimnaz, por pa emërim definitiv. Një tjetër shpërthim jetëshkurtër pasioni. Nuk them se shkëlqeva si mësues, por ajo që arrita të bëj, ishte depërtimi në shpirtrat e nxënësve të mi. Me këtë munda të fitoj jo vetëm mendjet e tyre, por edhe smirën e disa kolegeve të mefshta me burrat në komitet. U kisha hapur punë dhe u detyruan të krijonin frontin e kundërvënies. Disa herë kërkuan të hiqem se “tërbova nxënësit“ me veprimtari jashtëshkollore për më shumë dije dhe kulturë. Dhe, megjithëse kontrolli i ministrisë më renditi me superlativa mbi të tjerët, burrat e tyre nuk reshtën së kërkuari shmangien time.
Për hir të argumentit, detyrohem të shpjegoj edhe rrathanat prej të cilave rrodhën ngjarjet e mëvonshme.
Prishja me të gjithë shtetet e Lindjes dhe vetëmbyllja katastrofike me të gjithë shtetet e Perëndimit, e shprehur krenarisht me parullën “Gjithçka me forcat tona”, shkaktoi keqësimin e mëtejshëm të gjendjes ekonomike. Ushqimet u racionuan me tallon. Për çdo familje, një kilogram mish, sheqer, oriz, një pako kafe e cilësisë së dobët. Për një shishe qumësht të fëmijëve, zihej radha në dy të natës dhe nga fundi i kolonave të gjata, mund të mos merrje fare. Furnizimet u bënë tepër të rralla dhe dyqanet u boshatisën. Në prodhim filloi ngritja e re e normave dhe kursimi i lëndëve të para. U kronometruan proceset e punës, për të mos marrë më tepër se pesë përqind mbi pagën bazë. Dhe u arrit deri aty, sa të bëhej thirrje masive për të punuar dhe jetuar si proletar, duke u bërë vegël pune e gjallë. Forca shtytëse që fshihej pas ecjes sonë deri tani, kishte qenë krijimi i urive të reja për të harruar të vjetrat. Këto dhe përbuzja klasore, me shkatërrimin e njëri-tjetrit, e nxitur nga një pushtet politik, që u bë i rrezikshëm, se nuk u ankorua në mirësinë dhe besimin midis njerëzve, bënë që socializmi ynë bujëmadh të lëkundet nga themelet. Të gjitha mbivendosjet e shtrembra, që nga bazamenti dhe riparimet e shumta të “arkitektëve” mediokër, sipas kopjimeve jugosllavo-ruso-kineze, po na çonin te kataklizma e përmbysjes së gërmadhës sonë pesëdhjetëvjeçare, për t’u bërë pluhur e hi. Utopia nuk do të bëhej kurrë realitet. Dhe koha filloi të mblidhte si çibani.
Duke u zvarritur kësisoj këmbadorazi, kishim arritur në fillimin e viteve ’90. Pas lëngatave të gjata, agonisë për pushtetin e tronditur politik dhe presionit ndërkombëtar për hapjen e vendit, u mbajt Plenumi i 9. Politika dhelpërake ramiziste u detyrua të pranojë për sy e faqe heqjen e rolit udhëheqës të Partisë, gjoja për t’i hapur rrugë pluralizmit politik.
Pikërisht në këto çaste, sekretari i partisë së shkollës së mesme, një Rigoleto, me shtyllën kurrizore të harkuar dhe me profesion zooteknik, më hyri në orën e mësimit. Fjala ishte për të dëgjuar, por doli se kishte dashur të testonte jo vetëm autoritetin e saporrëzuar të Partisë, por edhe fuqinë e bërrylit të tij sakat, për të më shtyrë jashtë shkollës së qytetit. I ulur në bankën e fundit, ai dëgjoi në heshtje organizimin e orës së mësimit dhe shpjegimin e lëndës së re. Ishte në rend të punës arsimore krijimi i debatit midis nxënësve, për t’i bërë subjekt të arsyetimit logjik në temën që zhvillohej. Metodë e vështirë kjo, që, duke u realizuar këtu, i kishte befasuar inspektorët e ministrisë. Ende pa mbaruar ora, sekretar Braçia hapi gojën befas dhe pyeti:
- Pse po e bëni këtë orë mësimi si mbledhje kooperative, shoku mësues?
Papritmas dhe çuditërisht pati një moment heshtjeje. Mezi u besova veshëve, ta lëshonte këtë shprehje mes nxënësve një person, i cili për më tepër jetonte në këtë shkollë, pavarësisht se i përkiste rrafshit blegtoral.
- Sepse kam prezent një kuadër kooperative! - iu përgjigja në mënyrë thumbuese dhe me mllefin e mahisur prej vitesh. - Ju, si specialist i një sfere tjetër, s’mund ta konceptoni dot, se debati për të nxitur arsyetimin logjik të nxënësve, është metodë shkencore në mësimdhënie. Dhe ç’ka më shumë rëndësi, unë ju pranova në klasë thjesht si dëgjues, pa menduar se do të dilnit në pozicionin e inspektorit.
- Unë jam sekretari i partisë së shkollës! - tha ai me solemnitet, duke ngritur edhe gishtin tregues përpjetë.
- Ju lutem, pas deklarimeve publike të plenumit tuaj të fundit, unë nuk e njoh Partinë në orën e mësimit dhe rrjedhimisht as ju, - ia ktheva aty për aty dhe iu drejtova klasës me ton urdhërues: - Çohuni në këmbë, përshëndeteni shokun Braçe, se do të dalë nga klasa!
Nxënësit brofën të gjithë njëherësh. Ai u detyrua të lëvizë i gërmuqur drejt derës. Te pragu klithi krejt i skuqur në fytyrë e me inat të pamaskuar :
- Ta tregoj unë ty, se ç’është Partia dhe kush jam unë!...
- Mezi pres të ma tregoni, se s’di asgjë për karrierën tuaj të shkëlqyer, - ia ktheva me qesëndi dhe i nxitur nga guximi i papërmbajtur që më kishte shkaktuar situata e kohëve të fundit, gati sa nuk i thashë, se me politizimin e tyre të tejskajshëm, e kishin shkatërruar krejt arsimin kombëtar, duke e bërë të pavlefshëm në Evropë e në botë. Por nuk ia vlente të zgjatesha në sy të nxënësve dhe mbylla derën.
Mirëpo duke mos patur parasysh aforizmin, që thotë, se frutat e hershme i than ngrica, kuptova më vonë se u nxitova. Ato që Partia i deklaronte publikisht, ndryshonin mjaft nga udhëzimet e brendshme me shkrim.
U mblodh kryesia e komitetit, ku përveç krerëve të ekzekutivit, ishin prezent edhe drejtuesit ideologjik të Partisë. Pas debatesh, se duhej kuptuar ashtu plenumi apo jo, dhe pas thirrjes sime tashmë të guximshme: “Kambanat e plenumit ranë për ju, që s’doni t’i dëgjoni, jo për mua!”, vendosën të më transferonin në shkollën e mesme të Qukësit. Ishte situata kur pakashumë më tepër se kaq s’kishin ç’më bënin tjetër. Madje edhe kjo, ishte në vazhdën e pësimeve për shkak të identitetit tim biografik. Ndonjë tjetri mund të mos i bëhej asgjë. Dhe nuk u trishtova aspak. Për arsyen e thjeshtë, se tërë jeta ime deri në ato çaste, përmblidhej me dy fjalë: punë dhe përballje e pandërprerë me luftën e pareshtur klasore.
Shkolla e Qukësit, buzë xhadesë nacionale, ishte njëzet kilometra larg qytetit dhe shkohej me autobus. Aty djem e vajza, mësues të ardhur nga Tirana e disa rrethe, më pritën krahëhapur. Aq sa, nga respekti i tyre, mbase i pamerituar, edhe nxënësit e tetëvjeçares filluan të më quanin “ai mësuesi i mirë“. Reagimi vlerësues u duk edhe te dëgjimet e pareshtura e plot interes që pata në mjaft orë mësimi nga kolegë të rinj e të vjetër. Letërsia me magjinë e saj i kishte bërë për vete mësuesit e këtushëm pa paragjykime biografike.