9
Ndodhesha në Sarandë, për të shijuar pak ditë vere me tim vëlla Agimin. E shtynim ditën të shtrirë nën një çarçaf të lidhur mbi katër hunj, te pllakat matanë kodrës së qytetit. Kuvendonim për poezinë dhe lexonim krijimet e njëri-tjetrit. Deti jehonte nga dallgëzimet e lehta dhe era, që turrej nga Kanali i Otrantos, për të rrahur brigjet shqiptare, na freskonte shpirtin. Sytë na mbeteshin te vaporët e mëdhenj turistik, që përshkonin herë pas here ngushticën e Korfuzit. Ngjanin tamam si ishuj lundrues të bardhë. Bota e madhe e panjohur prej nesh, lëvizte plot gjallëri. Por edhe krejt shpërfillëse ndaj kufijve të hermetizuar, ku dergjeshim ne duke dëgjuar rënkimin e dallgëve që vdisnin nëpër shkëmbinj. Dhe ja, papritmas, sytë gri të Agimit dalluan rreth pesëqind metra larg një shishe plastike, të lëshuar nga vaporët. Dallgët po e shtynin drejt nesh, por gjëja e huaj, që kishte guxuar të hynte në kufijtë tanë të rreptë, vinte mjaft ngadalë. Kur pamë se sendi i ndritshëm po merrte drejtimin e qytetit dhe mund të na shpëtonte, u turrëm me not për t’i prerë rrugën. Mirëpo, duke nxituar, u lodhëm tej masës. Kur arritëm ta kapim, pamë me kënaqësi se ishte pikërisht nga ato shishet transparente, njëlitërshe e gjysmë, të pijeve freskuese që përdorte bota perëndimore. Prodhime fare të lehta, të cilat shiheshin rrallë, në duart e disave që kishin dalë jashtë shtetit dhe krenoheshin duke i mbajtur me ujë nëpër plazhe. Për të sfiduar prodhimin e shisheve të vendit prej qelqi të rëndë, me atë ngjyrën jeshile nga materiali ranor i papastër. Me të në duar dhe duke e kaluar shpesh te njëri-tjetri gjithë kënaqësi, filluam të kthehemi. Por kishim harruar, se distanca e nisjes dyfishohej me kthimin. Dhe shpejt filluam të ndjejmë lodhjen e tejrënduar. Bregu tani dukej me kilometra larg.
Si më pak i stërvitur me detin, pas disa lëvizjeve me pash, fillova t’i ndjej krahët krejt të këputur dhe i thashë Agimit:
- Kaq e pata, jam lodhur tmerrësisht e nuk lëviz dot më tutje. A mund të mbështetem pak?...
- Kthehu në shpinë, se jam i këputur për vete, - tha ai.
U ktheva në shpinë dhe qëndrova disa sekonda pa lëvizur. Frymëmarrja më ishte vështirësuar dhe pas pak ndjeva se këmba e majtë po më mpihej.
- Agim, më zuri cërma këmbën! - thirra i mposhtur nga paniku ca më shumë.
Ai m’u afrua me shishen bosh dhe ma vuri poshtë barkut, për të më lehtësuar paksa me atë pak ajër që kishte brenda.
- Mbahu! - më dha kurajë duke më ndihur edhe me dorën e tij. Por shpejt e lëshoi, se po ç’ekuilibrohej për vete.
Duke pikasur se isha ende mjaft larg bregut, më hyri frika keq. Të rrezikohesha diku afër, mbase do të kisha njëfarë shprese te ndihma. Por kaq thellë!...U mbusha me frymë dhe zhyta kokën në ujë për të ecur diçka me fundosje, që të mos më pengonin dallgët. Pamja e bregut filloi të më errësohej dhe pata ndjesinë, se pikërisht tani nuk mund ta përballoja lodhjen më tej. Por njeriu gjithmonë paska disa rezerva në organizmin e vet, të cilat i shfaqen në çastin kur sheh se ka mbaruar tërësisht. U ktheva vertikalisht, duke menduar se mund të cek fundin e detit, por ishte ende thellë dhe piva ujë. Pastaj bëra edhe një herë fundosje dhe diku më larg, kapa mbështetjen e tokës. U gozhdova aty me kokën mbi ujë, duke dihatur aq thellë, sa po më çaheshin mushkëritë. Agimi gjithashtu gjendej pranë meje, krejt i zverdhur në fytyrë. Dolëm duke u zvarritur dhe qëndruam përmbys te pllakat, pa folur për gati gjysmë ore. Kur e mora veten paksa, vura re se Agimi nuk e kishte lëshuar ende shishen plastike nga dora.
Ai u mendua një grimë, duke e rrotulluar në duar me dashuri prindi, pastaj tha:
- Këtë s’kemi si e ndajmë, merre ti që desh u mbyte për të...
- Mbase ti e ke shumë qejf!...
- Këtu jam, mund të hedhin vaporët ndonjë tjetër, - tha me bujari.
E falënderova dhe kur e çova në shtëpi, gruaja u gëzua si për një dhuratë të madhe. E mbushi me ujë dhe e vuri në vendin më të dukshëm të bufesë. Për të ekspozuar sendin e rrallë për ne, por krejt pa vlerë për ata që e kishin hedhur të notonte në detin e varfërisë shqiptare.
Po atë ditë, në mbrëmje, më panë sytë një nga skenat më mizore që kisha parë ndonjëherë. Ndërsa shëtitnim me Agimin përgjatë bulevardit anës detit, dëgjuam ulërimat therëse të një sirene alarmi. Ishte një motoskaf ushtarak, që çante ujërat ngadalë, fare pranë shëtitores dhe sirena e tij binte pa pushim. Në bashin e ngritur përpjetë, shtrihej kufoma e gjakosur e një djaloshi të kthyer brinjazi, me fytyrë nga qyteti, për ta parë të gjithë. Ai ekspozim makabër na grisi perden e syve. Motoskafi shkoi deri në fund të Sarandës, afër Çukës dhe u kthye disa herë me të njëjtin demonstrim të llahtarshëm sirene. Në turmën e kureshtarëve u tha, se djaloshi fatkeq kishte dashur të kalonte me not ngushticën përballë Ksamilit, për të dalë në Korfuz. Dhe ishte qëlluar me një breshëri mitralozi nga rojat kufitare. Pra, ky ishte faji i paguar me jetën. Po përse duhej ta shëtisin kështu gjahun e tyre këto kafshë mishngrënëse me buzë të përgjakura? mendova. Na u rrëqeth trupi të gjithëve sa ishim. Po askush nuk guxonte të lëshonte ndonjë fjalë, se kalecat e sigurimit gjendeshin kudo mes turmave. Shtimi i përgjimit masiv në të tilla raste, e kishte shpjegimin. Aty ku diktatura e kuqe kalëronte triumfalisht mbi kalin e vet politik, nuk bënte gjë tjetër, vetëm se e largonte mjerueshëm popullin nga vetja, ndaj opinionet duheshin mbajtur nën kontroll të rreptë. Pasi u shkëputëm nga njerëzit përqark, i thashë Agimit nën zë:
- Shpëtuam mirë sot, mund të kishim ngrënë edhe ne ca predha mitralozi për një shishe!...
- Ne ishim brenda ujërave tona. Ata qëllojnë po t’i afrohesh zonës neutrale, - sqaroi ai krejt gjakprishur në fytyrë. -Ky monstruozitet i përbindshëm është përsëritur disa herë. Një tjetër e shëtitën mbi traktor fshatrave të Vurgut për të tmerruar njerëzit. Parakalime krimi të tilla, besoj nuk bëhen në botën perëndimore.
- Këto shkelje që paguhen këtu me kokë, andej paguhen me gjobë. Dëshmia e sotme, i rrëzoi krejt përtokë, dokrrat e propagandës, për humanizmin e këtij sistemi. - pëshpërita nën zë tepër i tronditur. - Duan të thonë se Partia ka përgatitur një brez të ri të armatosur, të aftë për dhunë mizore dhe çdo përpjekje kundër regjimit, paguhet me plumba. Pa çarë kokën, se vrasja e qytetarit tënd, është vetëm sulm kundër dinjitetit tënd dhe për këtë askush nuk të lavdëron.
- Përderisa na kanë kthyer në bagëti, delen që del nga vatha, ktheje prapë në vathë. Mirëpo barinjtë tanë janë kriminelë, që krenohen me manifestime të tilla dhune. Pikërisht prej kësaj, duhet të skuqet kushdo që i thur lavde Katilit, - shtoi Agimi dhe më tej ramë në mendime të trishta.
Gjithë natën ndjenim se na ishte përgjakur gjumi të dyve. Nga dritarja e shtëpisë së Agimit, pamë dy projektorë të mëdhenj ushtarak, në brigjet përballë. Ata rrihnin pa pushim e nga të gjitha anët sipërfaqen e ujërave para qytetit të vogël, të ndriçuar varfërisht, duke kryqëzuar fasha drite të fuqishme. Nën kontrollin e rreptë të tyre, dalloheshin edhe stërkalat më të imta të valëve detare. Shkopinjtë e dritës shqetësuese, plot ankth, vazhduan të godasin detin deri afër mëngjesit. Kur qytetin e ngritur mbi shkallare rrethore e mbuloi drita e ligjshme qiellore.
Por edhe ditët ishin po aq kërcënuese sa netët. Të pasnesërmen erdhi në shtëpinë e prindërve inspektori i komitetit, i lajmëruar nga një komunist i lagjes. Ai gjobiti babanë, me pesëfishin e vleftës së ullirit, që kishte vjelur para shtëpisë. Preteksti: pema e ullirit, ndonëse i mbjellur prej tij një hap para derës, ishte monopol i shtetit. Babai nxori gjysmëthesin me prodhimin e sapovjelur dhe ia dha ta merrte, për të shpëtuar nga gjoba. Por ai tha se, dënimi duhej paguar patjetër dhe thesin do vinin ta merrnin ata të NB-së.
Pasdite erdhën dy punëtorë të ndërmarrjes bujqësore të Vurgut. Babai u shpjegoi, se ashtu si ullirin, kishte mbjellë edhe pemët e tjera në tre metra oborr të rrethuar me mure guri, që kishin këto banesa në seri të ndërtuara nga Kryqi i Kuq italian. Ata biseduan me njëri-tjetrin dhe qeshën me këtë ngjarje. Pastaj ia kthyen thesin babait, duke i thënë të hante të paktën ullinjtë e të paguante gjobën, për të qenë në rregull me shtetin. Për ta dorëzuar atë sasi, do ta vilnin diku gjetkë.
- Kësaj i thonë, mbille vetë, rrite vetë, ta vjel e ta ha unë që jam në pushtet!... – shfryu nëna me mllef kur ikën punëtorët.
- Mos nxirr nga këto vjersha, se këta të futin edhe ty në burg! - ia ktheu babai.
- Mua më marrin të keqen, se polla shtatë dhe nuk më kanë dhënë akoma shpërblimin e nënave me shumë fëmijë. Po helbete, vetëm gratë e komunistëve kanë të drejtë të pjellin shumë e t’i ushqejnë me ullinj...
Të nesërmen babai mblodhi paratë nga djemtë dhe pagoi gjobën.