37
Përballë derës së zyrës, ku shpesh kaloja orët e lira duke ushtruar fizarmonikën, në anën tjetër të sheshit, ishte dera e kuzhinës. Gruaja e toger Refikut, Xhina, që punonte aty pjatalarëse, ishte një tiranase fytyrëvezake me flokët krela-krela dhe me dy vathë të mëdhenj floriri që vezullonin deri larg. Në pamjen e saj spikatnin veçanërisht sytë e blertë me qerpikë të zinj, të gjatë dhe gjoksi i kërcyer. Ndonëse me dy fëmijë, trupi i saj kishte ruajtur përmasat vajzërore, të pacënuara aspak nga lindjet. Në atë komunitet njerëzish të laparosur prej kanalit, ajo ishte aq e përveçme dhe trazimtare, sa edhe Semiramida në Babiloni. Ushtarëve u zinte syri myk, për të parë një femër dhe kur hidhnin tinëz vështrimin e trembur mbi këtë grua oficeri, ndjenin sikur lehtësoheshin shpirtërisht. Shumë nga meshkujt e përvëluar të ushtrisë, afroheshin me këtë femër të paarritshme, vetëm duke u prishur nëpër ëndrra. Kishte ndonjë syresh, që do të pranonte të zvarritej nëpër të gjithë gjatësinë me llurbën e pistë të kanalit, nëse ajo do ta priste krahëhapur diku në krye të urës së Maliqit.
Kohë pas kohe vura re, se Xhina po kundronte me interes të dukshëm nga dera e zyrës. Vinte shpesh, kur nuk ishte kapteri, për të tërhequr pluhur sapuni dhe porosiste ndonjë këngë që i pëlqente ta dëgjonte nga larg. Më shikonte me sy të nxehtë dhe largohej me ca lëvizje nazike të çuditshme. Pastaj, sa herë shkoja në mensë, ajo do të shfaqej te sporteli. Dhe me vështrimet e saj të pikëzuara, më shigjetonte herë pas here, ndonëse ulesha për të ngrënë në fund të sallës. Filloi të ma mbushte vetë pjatën, duke ia rrëmbyer nga dora garuzhden kuzhinierit. Gjoja me pretekstin e thjeshtë, se artisti i repartit duhej ushqyer me gjellë të zgjedhur e të bollshme. Madje më solli edhe rrush nga oborri i shtëpisë së saj.
Për të qenë krejt i sinqertë, nuk them se isha as prift, as hoxhë. Ndonëse, ka ndodhur që edhe ata janë dorëzuar para grave të kësaj natyre. Shpesh sytë e nxehtë të Xhinës po m’i nxehnin sytë edhe mua. Po kur kujtoja Klean, që bashkë me fëmijët e shtrenjtë më priste me privacione të mëdha, atje tej, mes luginës së Shkumbinit, më bëheshin sytë akull dhe i ktheja shpinën. Gjithsesi, arsyet më të forta, që ma mpinin guximin e ma paralizonin krejt trupin, ishin frika prej Refikut dhe gogol kanali.
Mirëpo shpërfillja ime e zgjatur u bë pikënisja e vërtetë e tërë asaj që ndodhi më vonë. Për shkak, se pikërisht mospërfillja i vret gratë më rëndë nga çdo armë tjetër. Xhina bëri disa ecejake, më dha disa shenja krejt të qarta, se i kishte rënë keqas në tru dhe në zemër. Madje më ftoi dhe në shtëpi, një pasdite kur i shoqi gjendej në Tiranë. Tej dëshirës shpirtërore, ngulmues në vendimin që më diktonte vetëdija dhe për shkaqet që përmenda më sipër, nuk iu përgjigja. Por ngurtësia ime mizore, e vrau rëndë zemrën delikate të kësaj gruaje të bukur, e cila ndjehej e mikluar nga të gjitha vështrimet përqark, që nuk i hynin në sy. Ka disa raste në jetë, kur njeriu e pëson njësoj si nga veprimi, ashtu edhe nga mosveprimi. I tillë ishte ky rast fatal.
Dhe ja, krejt pa pritur më thërret kapiten Zaimi në zyrë. I zverdhur, vetullngrysur dhe çuditërisht i nxirë në sytë e larmë, u ngrit mbylli derën me çelës pas krahëve të mi. Pastaj më vërejti me vetulla të ngërthyera e më tha me ton urdhërues të rëndë, të ulem në karrigen përballë.
- Më trego të vërtetën, si i ke punët me Xhinën, po deshe ndihmë të dalësh nga gremina ku ke rënë! - lëshoi si bombë frazën e parë.
Më goditi befasisht, pa arritur të orientohesha për të thënë diçka të menduar më mirë dhe fola aty për aty:
- Unë me Xhinën? Ç’janë këto budallallëqe?!...
Ai u nxeh nga fjala e fundit.
- Janë budallallëqet e tua, jo tonat, shoku tetar, po thuaj të vërtetën shpejt, të dimë edhe ne si të të shpëtojmë, se mund të të shkojë koka!...
Nga fjala e fundit e përmblodha veten menjëherë.
- Nuk ju kuptoj, shoku komandant, flisni më konkretisht, të di dhe unë si të përgjigjem!
Ai nxori nga sirtari një letër të zhubrosur dhe të çarë në disa vende. Ishte një fletë e vijëzuar nga fletoret e ditarëve që përdornin oficerët. Nuk ma dha ta lexoj.
- Refiku e ndau gruan. E kapi në befasi duke shkruar këtë letër për ty. Ajo e futi menjëherë në gojë, por ai ia nxori duke i vënë thonjtë në fyt. Tani ka ikur në Tiranë të çojë fëmijët dhe kur të kthehet ka punë me ty. Nga zemërimi mund të të vrasë, se është kokëshkretë. Kam lajmëruar komandantin e batalionit dhe e pres të vijë. U sqarove, tani?
Kundrova me habi letrën e çarë, si nga dhëmbët e mprehtë të një ujkonje të dashuruar, ndonëse nuk kisha pranuar të bëhesha ujku i saj. Dhe u mbusha me frymë, duke thënë me vete, o perëndi, pse gjithë këto tersllëqe për mua, kur nuk kam asnjë faj...Pastaj i thashë qetësisht:
- Në qoftë se në atë letër, shkruhet se kam bërë qoftë dhe veprimin më të vogël, apo i kam pranuar asaj edhe një fjalë të vetme, atëherë për mua të përdoret ndëshkimi më i rëndë...
Kapiten Zaimi e zbuti paksa pamjen.
- Jo, - tha duke zbutur edhe zërin. - Përkundrazi, ajo ankohet pse nuk i përgjigjesh.
- Mos vallë duhej t’i përgjigjesha, që të isha në rregull e të mos e ndante burri?...
- Jo, të na thoje ne, që ajo të ka provokuar.
U mendova pakëz i brengosur.
- Unë s’jam femër që të kisha frikë e të kërkoja të më merrnit në mbrojtje. Po t’u thoja diçka të tillë, do quhej se përgojoja gruan e oficerit. Nuk i dhashë përgjigje, shikova punën time dhe kaq...
- Jo, se edhe heshtja tregon pranim, - ma ktheu ai duke u përtypur lehtë.
- Ju lutem, shoku kapiten, ja, unë nuk e vrava mendjen aq thellë. Ju si do të vepronit në rastin tim?
U kap mat. Heshti një grimë. Nuk dinte si të përgjigjej. Shkëlqimi i rreptë i syve të tij u venit.
- Punë dreqi, - tha duke ulur kryet. - Shko mbyllu me çelës te zyra jote, sa të vijë komandanti i batalionit, të vendosim si do bëjmë. Kam frikë mos kthehet Refiku më përpara...Thuaji kapterit nga ana ime, të të japë një uniformë doku dhe hiqi shpejt ato rroba që ke sajuar, mos t’i shohë komandanti!
Pasdite arriti nga Elbasani komandanti i batalionit me xhipin e vet ushtarak. Ishte një burrë i bëshëm nga Shëngjergji, flokëzi e me dhëmbë të florinjtë që i zbulonte shpesh. Me barkun e spikatur, me mollëzat dhe hundën e kuqe, dukej tip i gotës dhe qejfli. Më kishte përgëzuar, kur kishte ardhur për dhomën ushtarako-politike. Pasi foli me Kapiten Zaimin dhe lexoi letrën, majori më thirri në zyrë vetëm për vetëm.
- Hë, mër çun, si qe puna e asaj Xhinës?
- Punët e saj ajo i di vetë. Unë s’kam pasur asnjë punë me të. Po të kisha, nuk më lutej me letër...
Ai m’i nguli sytë zhbirues, duke më hetuar nga koka te këmbët dhe nuk po m’i shqiste.
- Këtu në repart ke ba punë të mira, po me Xhinën e ke prishun punën, - tha fytyrëçelur.
- Si mund ta ndreqja ndryshe, shoku major?...
Më bëri përshtypje të thellë, që vijonte të më kundronte me mjaft simpati. Sipas të gjitha gjasave, me mendjen e tij ndofta thoshte “ Sikur të isha unë”.
- Harram të qoftë! - shfryu papritmas me ton të fortë. - Arma kot s’mbahet në brez. Kur të del gjahu e të shurron parasysh, o shkrife, o hidhe në hale! Jena burra apo ça jena ...
Shqeva sytë. Edhe pse këto fjalë i mora për provokim, u ndjeva disi i lehtësuar.
- E kam gruan njëqind herë më të mirë prej saj dhe e dua me shpirt. Po të veproja si burrë me këtë grua të huaj, do të pranoja edhe të dënohesha si burrë. - i thashë me ton intim.
Majori piu një gotë ujë nga kana që kishte mbi tryezë. Pastroi zërin dhe vijoi:
- Mirë, mirë bane, se njashtu të takonte. Po ashtë e mirë qenia, - tha duke psherëtirë dhe qeshi. - E bani kët’ gabim, se i shoqi asht sjellë si satrap me të. Dhe ajo i tha në sy nuk të due, kur i vuni duart në fyt. Kjo e tërboi ma keq Refikun. Por kena me e detyrue ta marrë prapë, se nga letra kuptohet që nuk e ka tradhtue me ty.
Nuk fola më tej. Por mendova se Refiku kishte të drejtë. Ajo e kishte tradhtuar me mua. Sipas biblës, tradhtia fillon te sytë, kur gruaja ose burri sheh me epsh burrin apo gruan e tjetrit.
Pastaj komandanti i batalionit doli te dera dhe thirri kapiten Zaimin.
- I pre këtij djaloshit namusqar nji fletarresti për në garnizonin e Korçës. Ta sigurojmë aty, sa të bisedoj me komandantin e brigadës, ku duhet me e çue! - urdhëroi si i rënë në hall dhe shkoi u shtri te krevati portativ i zyrës.
Kësaj i thonin, e gjetsh nga mos e pandehsh. Duhej të bëja burg kot dhe të degdisesha për s’di se ku, përsëri kot. Por e kuptova edhe vetë që s’kishte zgjidhje tjetër.
Afër mbrëmjes kapter Qosja më shoqëroi me keqardhje të dukshme deri në Korçë. Më porositi të mos mërzitem dhe tha:
- Ah, ç’na bëri ajo kuçka e Refikut, që s’i mjafton burri! Ty të kishim njëshkë për të gjitha punët...
- E keqja është, se kur je njëshkë, s’të lënë dyshkat rehat dhe do, s’do, e ha sa krahu!... - i thashë për t’i bërë iso muhabetit.
Në garnizon më hoqën sendet me të cilat mund të varja veten në qeli. Që nga rripi, deri te lidhëset e këpucëve. Pa ditur se më dhimbsej koka ime më shumë se të gjitha kokat e atyre që më kishin çuar aty.
Ato ditë Klea kishte marrë lejen e zakonshme dhe bashkë me fëmijët kishte shkuar tek e ëma. Prej këtu, nga burgu i vetëm i jetës sime, e kisha fare pranë. Por nuk isha zog të fluturoja e t’i thosha që më burgosën se nuk e tradhtova.