21
Flitej shpesh, se në pyllin e Dardhës dhe të Xhyrës, ku furnizohej me trupa ahu sharra e Hotolishtit, sëpata e kishte përfunduar punën e saj shfarosëse. Ndërkohë një stabiliment i ri po ngrihej në pyjet e Stravajt, ku shfrytëzimi ishte llogaritur për shtatëdhjetë vjet. Aty po ngrihej edhe sektori i ri i barakave, me një rrjet të gjerë tregtie dhe kinema të re. Gjithçka ishte parashikuar, për një qendër me mbi dymijë punëtorë.
Këtë e pohoi edhe Qemali, i cili bëri të ditur, se vitin e ardhshëm do të shpërnguleshim edhe ne, të bashkimeve profesionale, bashkë me pajisjet. Madje më tha, se ndonjë ditë mund të shkonim atje me gazin e drejtorit për të parë ndërtimet. Të jepja dhe unë ndonjë mendim për kinemanë.
Shpërngulja nga Hotolishti u bë pjesë e pritjeve ngazëlluese. Duke hyrë në thellësi të pyjeve, do të shmangesha nga ndonjë rast tjetër i kalimit të pushtetarëve të Sarandës në këtë rrugë kryesore, ku udhëtarët ndaleshin shpesh. Aty mes pyllit dhe qiellit, larg të gjitha njohjeve dhe opinioneve të hershme, damka ime mbase do të zbehej krejt dhe do të punoja e jetoja pa gjakprishjet e deritashme. Sepse mjaftoi ai rast tronditës, që të pësoj një goditje aq të rëndë psikologjike, sa kontrolloja kohë pas kohe targat e ndalura te sheshi para klubit, apo buzë xhadesë. Dhe u qetësova tamam, vetëm pas pesë muajve, kur erdhi dita e madhe e shpërnguljes.
Ngrehina e Sharrës Stravaj, ishte vendosur në një faqe mali të mbuluar me ahishte mjaft të gjera. Kurorat e pyjeve shtriheshin deri tutje lartësive të maleve të Mokrës dhe të Gramshit. Aq afër qiellit, sa grumbujt e reve dukeshin si toptha pambuku të ngecur nëpër drurët. Vendi piktoresk rreth barakave të shumta, ishte i tëri nën hijen e thellë të arrave, që s’dihej si ishin shtuar aq shumë, sa kishin mbuluar pllajën. Përbri banesave dhe fjetoreve të drunjta, rridhte me gurgullimë të zhurmshme një gurrë shkumëzuese. Ajo buronte fare pranë dhe derdhte me shkulme të mëdha ujin e vet të kristaltë e mjaft të ftohtë. Freskia e saj në verë përhapej në të gjithë hapësirën rretheqark. Aty afër burimit, te një lëndinë e pjerrët me bar gjithmonë jeshil, ishin vendosur tubacionet prej fuçish metalike të hidrocentralit të sharrës. E tërë pamja i ngjante një parajse të vogël që të rehatonte shpirtin.
Kinemaja, me sallën e shfaqjeve, skenën dhe kabinën e filmit, ishte një barakë e gjatë pothuajse pesëdhjetë metra. Në stolat e drunjtë me mbështetëse, të vendosur në tre rreshta, mund të uleshin rreth treqind veta. Pra, një kinema e vërtetë, ku aparati portativ, me të cilin kisha punuar deri tani, nuk kishte fuqi ndriçuese, për ta projektuar figurës aq larg. Këtë e pranuan edhe të ardhurit nga bashkimet profesionale të qarkut. Dhe pas pak ditësh, ata njoftuan Qemalin të më dërgonte në Cerrik, për të marrë një aparat të madh, për filma tridhjetepesëmilimetërsh.
Puna profesionale, me një mjet të tillë dhe mjedisi fantastik, më bënë ta ndjej veten në lartësinë e ëndërruar. Dhjetë filmat, që do të shfaqeshin në muaj tani e tutje, ishin nga kontingjenti i kinemasë së qytetit të Elbasanit. Veçse, më duhej të shkoja t’i merrja e t’i ktheja vetë. Deri sa gjeta mundësinë ta kryente këtë shërbim shoferi i “Zisit” të furnizimit të punëtorëve, të cilin e zura shok. Salo Mema ishte një djalë i ri nga fshatrat e Vlorës. Ai u bë pjesëtar i shumë ngjarjeve që më shoqëruan në këtë vend të largët. E tërhiqte çmendurisht fizarmonika, të cilën tashmë e kisha mësuar mirë. Kjo vegël muzikore e magjishme, që derdhte valë-valë jehonat e saj të ëmbla, deri larg pyjeve të heshtur, më afroi me shumë njerëz. Ajo më krijoi shanset, për t’u ingranuar në të gjitha gëzimet shoqërore, që ndodhnin deri në rrethinat, ku banonin familjet e të ardhurve aty.
Më dhanë një dhomë banimi te një barakë e vogël, sipër një tarracimi, përballë kinemasë. Shtëpiza e drunjtë ishte vendosur nën hijen madhështore të një arre, midis barishteve të kërleshura. Sheshi përpara ishte i mbuluar me bar të butë dhe prej andej, dukej rruga kryesore, që përshkonte nënvete të gjitha barakat. Kjo u bë pas kërkesës sime, për të mbajtur pranë edhe qendrën e zërit.
Po më ecte mjaft mbarë. Dukej se ishte përmbysur përgjithmonë fati i keq i tersllëqeve biografike. Këtu, në Lindjen e largët të vendit, ishte një botë e vogël krejt më vete. E shkëputur nga bota e madhe shqiptare, jo vetëm prej largësisë rrugore, po edhe prej lartësisë qiellore; Mijëra metra mbi nivelin e detit. Isha tani në vijë të drejtë treqindepesëdhjetë kilometra larg brigjeve Joniane. Kisha hyrë në zemër të pyjeve, për të ndjerë vetminë e detit të harruar, në një vend të humbur. Por me mundësi shpresëdhënëse, për t’i shpëtuar në njëfarë mënyre trishtimit të damkosjes. Edhe sikur të më kishin internuar, më larg e më lart se kaq, s’kishin ku më çonin. Nëna qante për mua në ultësirat andej poshtë dhe unë gjithashtu në majëmalet këtu lart. Të ndarë së gjalli, për pak para e për pak trajtim më njerëzor. Në letrën e parë që i dërgova nga ky vend me emër të ri, i shkrova: “E dashura nëna ime, nga malli për ty shumë herë kam vdekur dhe kur kam kujtuar dashurinë për ty, shumë herë jam ngjallur përsëri...” Pastaj i përshkrova gjithçka pashë së pari në thellësi të këtyre pyjeve.
Mbase dikush do ta kishte të vështirë të jetonte në këtë strofkë pyjore. Po për mua, ideja se isha bërë bashkëjetues me ujqër, derra dhe sorkadhe, më sillte kënaqësi. Dhe më dukej më e pranueshme, se sa të gjendesha përkrah njerëzve të armatosur me ideologjinë e luftës klasore.
Edhe këtu, një masë e madhe, punëtorë e familjarë, vinin çdo natë në kinema. Sa ktheheshin nga puna, ata hanin darkë dhe gjysmë ore para shfaqjes u hipnin stolave, që mbusheshin, sa u kërcisnin brinjët. Të tepërtit uleshin këmbëkryq mbi dyshemenë me dërrasa. Madje disave u takonte të uleshin aq afër perdes, sa gjatë filmit ndonjëri zgjaste dorën ta kapte për zverku atë gjerman që s’e kishte kapur ende plumbi.
Gjatë një filmi humoristik, dëgjova trokitje në derën e kabinës dhe e hapa në çast. Dy punëtorë, që binin erë duhan të fortë dhe djersë, mbuluan sytë nga drita e fortë.
- Po deshe ktheje edhe një herë atë rrotullamen që shkoi! - thanë ata, sikur bobina e madhe e filmit të ishte pllakë gramafoni.
- Meqë u ka pëlqyer shumë, qëndroni në fund ta shfaq dhe një herë për ju!
Dhe e shfaqa. Dalëngadalë filloi të krijohej edhe këtu rrethi i miqve të ngushtë të kinemasë. Ishte diçka e përmasave të mëdha të dije, se mes atyre pyjeve të thellë, kishte njerëz të cilët, me afrimin e tyre, me sinqeritetin dhe me gatishmërinë për ndihmë në nevojë, të bënin ta ndjeje gjithnjë e më pak izolimin e gjelbër. Ndaj dhe isha thellësisht i impresionuar prej tyre dhe prej peizazhit me pemë e çati alpine.
Ishin ditë pranvere me avuj të vagëlluar, me zogj e me tingujt e fizarmonikës nëpër ajër. Nga shkrirja e dëborës së lartësive, kumbimi i përrenjve po bëhej gjithnjë më i fortë. Kohë pas kohe poshtë në rrugë lakoheshin nëpër re të dendura pluhuri skodat e ngarkuara me trupa ahu. Ato ngjiteshin bosh, duke zhurmuar varg njëra pas tjetrës dhe zbrisnin me barrë të larta, duke psherëtirë nga pesha e rëndë. Në karroceritë e tyre stivohej pylli në formën e një kutie vigane shkrepësesh. Në njërën nga skodat bosh, që u ndal te sheshi para dyqaneve, zbriti me plaçkat e tij të pakta xha Pandi trupvigan. Një gëzimi tjetër dhe jo i vogël për mua. Ai kishte ardhur në Stravaj përfundimisht, bashkë me specialistët e tjerë. U vendos në një dhomë banimi te baraka e madhe e familjarëve, pak metra poshtë dhomës sime. Tani e kisha fare pranë dhe me dritaren përballë. Mezi prisja ditën, kur Klea me sytë e saj të mëdhenj të shfaqej tek ajo dritare, nga ku, vështrimi i saj nuk mund të binte gjetkë, përveçse te dritarja dhe dera ime.
Te motra në Elbasan shkoja nganjëherë të dielave. Dhe sidomos kur doja të merrja te Xha Rizai i kinemasë ndonjë film të bukur jashtë planit. Por kohët e fundit edhe te motra kishte ndodhur një ngjarje trishtuese. I shoqi, Xheviti me origjinë nga Mallakastra, ishte ftuar për të shkuar në përvjetorin e Brigadës së Parë. Duke pirë një gotë në klub me shokun e ngushtë, kishte folur për humor, se Mehmetin e kishte patur komandant dhe atë do të kishte tërë jetën, jo Enver gjirokastritin që lidhte macen nën sofër. Pas kësaj shprehjeje në konfidencë, komanda e repartit me ministrinë e mbrojtjes e kishin zhveshur dhe ishte regjistruar në një kurs shoferësh. Vetëm kaq mund të bënin tani për tani kundër një partizani trim, siç njihej ai. Sepse në raste të tjera, si ai që më kishte treguar Salo Mema, e kishin pësuar më keq. Shoferi i papunë, ishte arrestuar, vetëm se kishte shprehur pakënaqësinë para kamerierit spiun në bufenë e parkut: Më jep dy lekë bukë, pesë lekë kos dhe kusurin koçifos! (helm). Ngjarja e Xhevitit më tronditi disi, por ai mbetej ende anëtar partie. Kjo ishte e rëndësishme, nëse do ta shihja veten përballë çiftes së gjahtarëve të damkave